Grad na obali Vrbasa, udobno smešten u kotlini koju opasuju brojna brda i planine, prostire se tačno na potesu gde dinarsko-planinski pojas prelazi u panonsko-ravničarski. U istorijskim se spisima prvi put pominje 1494. godine, ali arheološki nalazi ukazuju da se na ovom potesu naseobine osnivaju još tokom paleolita. Tek će Rimljani uočiti lekovitost brojnih mineralnih izvora po kojima je i danas grad poznat, a koji se nalaze u Laktašima, Slatini i današnjim Srpskim toplicama (nekadašnjem Gornjem Šeheru). Tokom šestog i sedmog veka banjalučku regiju naseljavaju slovenska plemena, da bi tokom turske okupacije grad bio centar velikog bosanskog pašaluka.

Tokom austrijske vladavine počinje industrijski i zanatski razvoj grada, grade se mostovi i saobraćajnice, pokreće se rudarstvo, duvanska industrija. U Banjaluci je izgrađena i puštena u rad prva hidrocentrala na našim prostorima. Veliki doprinos razvoju grada daće monasi katoličnog manastira Trapisti. Ubrzani procvat grada vezuje se za stvaranje kraljevine Jugoslavije kada Banja Luka postaje centar Vrbaske banovine, kojom je upravljao i danas rado pominjani ban Svetislav Tisa Milosavljević. Za vreme njegovog upravljanja infrastrukturno je definisan centar grada i izgrađena zdanja Gradske uprave, Banskog dvora i Narodnog pozorišta Republike Srpske. Okolina grada specifična je po izuzetnim prirodnim lepotama, mnoštvu izletišta, šuma, slapova poput onih u selu Krupa na Vrbasu, kao i brojnim kulturno-istorijskim lokalitetima, poput manastira Liplje, Gomionica i Stuplje. Danas glavni grad Republike Srpske, Banja Luka s eintenzivno razvija i postaje jedan od značajnijih privrednih, kulturnih i finansijskih centara čitavog regiona.

Muzej Republike Srpske u Banjaluci centralna je muzejska ustanova Republike Srpske. U pitanju je muzej komleksnog tipa čija je osnovna delatnost zaštita, prikupljanje, istraživanje, tumačenje i promocija bogatog kulturnog nasleđa Republike Srpske, od nastarijih vremena do danas. Pod današnjim imenom postoji od 1992. godine.

Muzej u Banjaluci osnovan je 1930. godine po naredbi bana Svetislava-Tise Milosavljevića, kada je nazvan Muzej Vrbaske banovine. Burna istorija tokom 20. veka rezultirala je izmenama naziva ove institucije kulture. Za vreme tzv. Nezavisne Države Hrvatske direktor Muzeja biće ubijen, a sam Muzej preimenovan je u Hrvatski državni etnografski muzej ,te Hrvatski državni muzej. Nakon 1945. godine Muzej će poneti ime Državni etnografski muzej Bosanske krajine, da bi 1953. bio objedinjen sa Muzejom narodnog oslobođenja koji je osnovan 1947. godine i nazvan Narodni muzej u Banjoj Luci. Godine 1962. preimenovan je u Muzej Bosanske Krajine u Banjoj Luci.

Fond Muzeja broji preko 105 000 predmeta dok bibliotečki fond sadrži 14 300 jedinica (knjiga, monografija, periodike).